เปิดสาเหตุ “แม่แจ่ม” อ่วมหนัก เจอพายุถล่ม น้ำป่า–ดินโคลนซัด

ปัจจัยสำคัญประการแรกคือ ลักษณะภูมิประเทศของแม่แจ่มที่เป็นภูเขาสูงสลับกับหุบเขา พื้นที่กว่า 70% อยู่ในเขตป่าสงวนและพื้นที่ลุ่มน้ำชั้น 1 เอ ซึ่งถือเป็นต้นน้ำที่สำคัญของแม่น้ำปิง เมื่อต้องเผชิญกับฝนตกหนัก น้ำจากภูเขารอบด้านย่อมไหลรวมลงสู่พื้นที่ลุ่มได้อย่างรวดเร็วและรุนแรง

ประการต่อมาคือ ผลกระทบจากฝนตกหนักต่อเนื่อง อันเนื่องมาจากพายุคาจิกิ แม้ว่าพายุจะอ่อนกำลังลงแล้ว แต่ยังคงสร้างปริมาณน้ำฝนที่มากผิดปกติ น้ำจำนวนมหาศาลจึงไม่สามารถระบายออกได้ทัน และกลายเป็นน้ำป่าไหลหลากลงสู่ชุมชน

อีกสาเหตุที่ไม่อาจมองข้ามคือ การเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดิน ในอดีตแม่แจ่มเคยมีป่าไม้สมบูรณ์ แต่ปัจจุบันมีการบุกรุกป่าและปลูกข้าวโพดอาหารสัตว์บนพื้นที่ลาดชันจำนวนมาก ทำให้ป่าไม้ไม่สามารถกักเก็บน้ำได้อย่างที่ควรจะเป็น น้ำฝนที่ตกลงมาจึงไหลบ่าลงสู่พื้นที่ราบโดยตรง ปัญหานี้ยิ่งทวีความรุนแรงขึ้นเมื่อราคาพืชเศรษฐกิจอย่างข้าวโพดจูงใจให้มีการขยายพื้นที่เพาะปลูกเพิ่มขึ้น

นอกจากนี้ยังมี ปัญหาระบบระบายน้ำไม่เพียงพอ เมื่อปริมาณน้ำฝนมากเกินไป ระบบที่มีอยู่ไม่สามารถรองรับได้ทัน ทำให้น้ำเอ่อล้นและท่วมขัง รวมทั้งยังมีการไหลรวมของลำน้ำสาขาจากพื้นที่ใกล้เคียง เช่น อำเภอเชียงดาวและแม่แตง ที่มาสมทบกับลำน้ำแม่แจ่มและแม่น้ำปิง ทำให้ปริมาณน้ำเพิ่มสูงขึ้นอีกหลายเท่า

แม้ภาครัฐจะพยายามแก้ไขปัญหาผ่านโครงการ “แม่แจ่มโมเดลพลัส” และการจัดสรรที่ดินทำกิน คทช. เพื่อสร้างสมดุลระหว่างการอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์ แต่ในทางปฏิบัติยังคงเป็นความท้าทาย เนื่องจากความต้องการใช้ที่ดินเพื่อการเกษตรยังคงมีอยู่สูง

กล่าวโดยสรุป อำเภอแม่แจ่มต้องเผชิญกับปัญหาน้ำป่าไหลหลากและดินโคลนถล่มเนื่องมาจากการผสมผสานกันของหลายปัจจัย ได้แก่ ภูมิประเทศที่เป็นหุบเขา การเสื่อมโทรมของป่าไม้ การใช้พื้นที่ลาดชันเพื่อเกษตร การตกหนักจากพายุ รวมทั้งระบบระบายน้ำที่ไม่เพียงพอ ปัจจัยเหล่านี้เมื่อมาบรรจบกันจึงทำให้เกิดภัยพิบัติที่รุนแรงและส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นที่อย่างเลี่ยงไม่ได้