วิกฤตบัญชีม้า–อายัดบัญชี เร่งหาทางออกปกป้องการเงินไทย

มาตรการที่ออกมาหลังปี 2566 คือการให้อำนาจธนาคารอายัดบัญชีชั่วคราวได้ทันทีภายใน 72 ชั่วโมงโดยไม่ต้องรอคำสั่งศาล เพื่อหยุดยั้งการเคลื่อนย้ายเงิน ข้อมูลจากธนาคารแห่งประเทศไทยยังบ่งชี้ว่ามีการปรับระบบจากการติดตามบัญชีไปสู่การติดตามตัวบุคคล เชื่อมโยงข้อมูลจากสำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงินและฐานข้อมูลกลางที่รวบรวมพฤติกรรมต้องสงสัย ซึ่งทำให้ธนาคารสามารถประเมินความเสี่ยงได้ละเอียดมากขึ้น

อย่างไรก็ตาม มาตรการอายัดยังสร้างผลกระทบต่อประชาชนผู้บริสุทธิ์หลายกรณี มีตัวอย่างของผู้ที่ถูกอายัดบัญชีเพียงเพราะเจ้าหน้าที่บันทึกเลขบัญชีผิด เงินเกือบ 100,000 บาทถูกระงับและเจ้าของบัญชีไม่สามารถใช้จ่ายรายวัน ต้องไปกู้เงินนอกระบบมาแก้ปัญหา ขณะที่หลายครอบครัวเผชิญกับการขาดสภาพคล่องทันทีเมื่อเงินเดือนถูกอายัด ธุรกิจรายย่อยเสียโอกาสทางการค้าหรือชำระหนี้ล่าช้า

สถิติในปี 2567 ระบุว่าความเสียหายจากการหลอกโอนออนไลน์สูงถึง 63,000 ล้านบาท โดยเกือบทั้งหมดผ่านบัญชีม้าเป็นเครื่องมือหลัก ปีเดียวกันมีการจับกุมเจ้าของบัญชีม้า 2,897 ราย และในช่วง 2 เดือนแรกของปี 2568 มีผู้ถูกจับกุมเพิ่มอีก 587 ราย รวมถึงมีบัญชีที่ถูกระงับสะสมมากกว่า 1.6 ล้านบัญชี ตัวเลขเหล่านี้ยืนยันว่าปัญหาอยู่ในระดับอุตสาหกรรมและยังไม่ชะลอตัว

ด้านกฎหมาย ผู้ที่ยินยอมให้ผู้อื่นใช้บัญชีเงินฝากต้องโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 300,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ อีกทั้งยังมีความเสี่ยงที่จะถูกฟ้องร้องทางแพ่งเพื่อเรียกค่าเสียหาย การบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจังจึงมีบทบาทสำคัญ แต่ก็ต้องทำควบคู่กับการสร้างความเข้าใจให้ประชาชนว่าการรับจ้างเปิดบัญชีไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย

ทางออกที่เป็นไปได้ต้องขยายจากการอายัดฉุกเฉินไปสู่การสร้างระบบป้องกันที่เข้มแข็งขึ้น ทั้งการพัฒนาเทคโนโลยีตรวจจับด้วยปัญญาประดิษฐ์ที่สามารถตรวจหาพฤติกรรมผิดปกติแบบเรียลไทม์ การเพิ่มประสิทธิภาพระบบยืนยันตัวตนเพื่อป้องกันการปลอมแปลง รวมถึงการจัดตั้งกลไกเยียวยาผู้บริสุทธิ์ที่ถูกอายัดผิดให้สามารถกลับมาใช้สิทธิทางการเงินได้เร็วที่สุด

สิ่งที่สำคัญไม่แพ้กันคือการให้ความรู้แก่ประชาชน หากคนทั่วไปตระหนักว่าการขายบัญชีอาจทำให้ต้องโทษจำคุกและเสียโอกาสในอนาคต หรือหากผู้ใช้บริการธนาคารออนไลน์ระมัดระวังข้อมูลส่วนตัวมากขึ้น โอกาสที่เครือข่ายอาชญากรรมจะได้เครื่องมือใหม่ก็จะลดลง การจัดการปัญหาบัญชีม้าและการอายัดบัญชีจึงไม่ใช่เรื่องของกฎหมายอย่างเดียว แต่เป็นบททดสอบความร่วมมือระหว่างรัฐ ธนาคาร และประชาชนที่จะกำหนดความมั่นคงของระบบการเงินไทยในยุคดิจิทัล