Unseen JOB : "ควาญช้าง 2020" กับวิถีชีวิตดั้งเดิมที่ต้องปรับตัว

       ในประเทศไทยมีช้างเลี้ยงตามแคมป์ต่างๆอยุ่ ประมาณ 3,500 เชือก จากประมาณ 250 แห่ง ขณะที่ ผลสำรวจจากองค์กรพิทักษ์สัตว์แห่งโลก ได้เปิดเผยข้อมูลว่า มีช้างในเมืองไทยจำนวน 2,242 เชือก หรือประมาณ 3 ใน 4  ที่ถูกใช้ในการท่องเที่ยวอยู่ในสภาพความเป็นอยู่ที่ ‘แย่’ หรือ ‘ไม่สามารถยอมรับได้’ และจากการสำรวจปางช้างหรือสวนสัตว์ที่มีการใช้ช้างเพื่อการท่องเที่ยวในปี 2016 พบว่า มี 189 แห่งมีการใช้ช้างในกิจกรรมขี่ช้าง ซึ่งคิดเป็น 80% ของช้างทั้งหมดที่ทำการสำรวจ นอกจากนั้นเป็นช้างที่ใช้ในการแสดง กิจกรรมอาบน้ำช้าง และปล่อยช้างเป็นธรรมชาติ  ทำให้ในกลุ่มของคนรักช้างสร้างกระแสต่อต้านกิจกรรมท่องเที่ยวเกี่ยวกับช้างในประเทศไทย  อาชีพ "ควาญช้าง"  จึงได้รับกระแสต่อต้านจากสังคมไปด้วย

เป็น "ควาญช้าง "ไม่ง่าย  

       การจะเป็นควาญช้างได้นั้น ไม่ใช่เรื่องง่าย  นอกจากจะมีความกล้าแล้วจะต้องมีความรักที่แท้จริงต่อช้างด้วย ถึงจะดูแลกันได้ดี เพราะควาญช้างคือคนที่จะต้องมีความใกล้ชิดกับช้างมากที่สุด ต้องดูแลทั้งการเตรียมอาหาร ให้อาหาร อาบน้ำ เป็นเหมือนเพื่อน เหมือนคนในครอบครัว  พาออกกำลังกาย พาเดินเล่น และโดยปกติแล้ว ช้างแต่ละเชือกจะมีควาญประจำตัว 1 คนต่อ 1 เชือกเท่านั้น  อีกทั้ง ช้างยังเป็นสัตว์พิเศษที่จะเชื่อฟังและยอมรับเฉพาะควาญผู้ใกล้ชิด แต่จะไม่ยอมรับทุกคนเหมือนกับสัตว์เลี้ยงทั่วไปในบ้านอย่างสุนัขหรือแมว เพราะช้างนั้นจะยอมรับและทำตามคำสั่งเฉพาะควาญที่เลี้ยงเขา ซึ่งเรื่องนี้เป็นศาสตร์และศิลป์ที่ที่จะได้รับการถ่ายทอดกันมาของบรรดาควาญช้างตั้งแต่สมัยก่อน 

        พี่ประพันธ์ เสรา  ควาญช้าง ปางช้าง Elephant Jungle Sanctuary จังหวัดเชียงใหม่ เล่าว่า การจะเป็นควาญช้าง ไม่ใช่แค่เราที่เลือกช้าง แต่ช้างต้องเลือกเราด้วย ถ้าช้างเชือกไหนไม่ยอมรับเรา มันก็จะส่งเสียงไม่พอใจ หรือเมินหน้าหนี  และเมื่อเราได้ช้างประจำตัวแล้ว ก็ต้องใช้ชีวิตคลุกคลีอยู่กับช้าง ตั้งแต่เช้ายันค่ำ เรียนรู้นิสัยซึ่งกันและกัน เมื่อเกิดความผูกพันธ์กันช้างก็จะจำเสียงควาญหรือจำกลิ่นของควาญได้ การสื่อสารจึงจะมีเฉพาะควาญกับช้างเท่านั้นที่เข้าใจ 

รายได้ของควาญช้าง ก็คือรายได้ที่เอามาเลี้ยงช้าง

         พี่ประพันธ์ บอกว่า รายได้ของควาญช้างตอนนี้อยู่ที่ 10,000 บาทต่อเดือน ไม่รวมทิปที่นักท่องเที่ยว  เป็นรายได้ที่สม่ำเสมอ แต่เมื่อโดนกระแสต่อต้านคนเลี้ยงช้าง ก็ทำให้รายได้พิเศษจากทิปก็ลดลงเพราะนักท่องเที่ยวลดลง  ขณะเดียวกันรายได้จากนักท่องเที่ยวก็นำมาเป็นค่าใช้จ่ายสำหรับช้างด้วย โดยเฉพาะค่าอาหาร ค่ายา   แม้ว่าเจ้าของปางช้างจะปรับวิธีการเลี้ยงให้อยู่ใกล้ชิดกับธรรมชาติมากขึ้น และมีการดูแลใส่ใจสุขภาพช้างมากขึ้น  แต่ก็จะมีกรณีที่ช้างป่วย  ซึ่งมีค่าใช้จ่ายที่สูงเมื่อต้องพาไปรักษา 

 กฎหมายคุ้มครองสัตว์ ทำให้ควาญช้างต้องปรับวิถีชีวิต

        ปัจจุบัน ประเทศไทยมีกฎหมายคุ้มครองสัตว์ หรือพระราชบัญญัติป้องกันการทารุณกรรม และการจัดสวัสดิภาพสัตว์ พ.ศ. 2557 ที่ถือเป็นกฎหมายคุ้มครองสัตว์ฉบับแรกของไทย ซึ่งกฎหมายนี้ก็มีส่วนทำให้ควาญช้างที่พาช้างออกมาเดินในเมืองเพื่อเรี่ยไรเงินจากชาวบ้านและนักท่องเที่ยวลดน้อยลงไป  แต่ได้ปรับเปลี่ยนมาเป็นฟาร์มหรือปางช้างมากขึ้น เพื่อจัดการให้ช้างมีความเป็นอยู่ที่เหมาะสม บรรดาควาญช้างจึงต้องปรับตัวไปเป็นลูกจ้างตามปางช้าง แต่ก็ทำให้มีรายได้ประจำ ไม่ต้องพาช้างออกไปเดินในเมืองอีกต่อไป 

       และ ด้วยกระแสต่อต้านของบรรดานักท่องเที่ยวและสื่อจากต่างประเทศ ทำให้ทั้งเจ้าของปางช้างและควาญช้างต้องปรับตัวครั้งใหญ่ ลุกขึ้นมาจัดระเบียบองค์ความรู้เรื่องของการเลี้ยงช้าง รวมทั้งสะท้อนข้อเท็จจริงต่างๆเกี่ยวกับการเลี้ยงช้าง วิถีชีวิตและวัฒนธรรมการเลี้ยงช้างในบ้านเรา เพื่อไม่ให้นักท่องเที่ยวเข้าใจผิดๆ 

ปางช้างหันมา"ใส่ใจสุขภาพช้าง" และให้ความรู้นักท่องเที่ยว

       คุณธีรภัทร ตรังปราการ เจ้าของ Patara Elephant Farm ที่เล่าว่า  บรรดาปางช้างต่างๆในจังหวัดเชียงใหม่ มีการปรับตัว ที่นอกจากจะดำเนินธุรกิจแล้ว ยังต้องใส่ใจในสุขภาพและความเป็นอยู่ของช้าง การดูแลต้องมีการปรับให้เข้ากับวิถีชีวิตและยุคสมัยที่เปลี่ยนไป แต่ยังคงไว้ซึ่งวัฒนธรรมดั้งเดิมและวิถีชีวิตของควาญช้างกับช้าง แต่เพิ่มการเรียนรู้ และให้ความรู้ กับนักท่องเที่ยว ที่จะเข้ามาทำกิจกรรมร่วมกับช้างด้วย ซึ่งในส่วนของ Patara Elephant Farm มีสัตวแพทย์ คอยดูแลประจำ อีกทั้งยังเปิดเป็นคลินิกช้างแม่และเด็กเพื่อเป้าหมายของการนำไปสู่ขยายพันธุ์และปล่อยช้างคืนสู่ป่าด้วย

        คุณธีรภัทร  บอกว่า ช้างในบ้านเรามีอยู่หลายประเภท ช้างบ้าน ช้างป่า ช้างเลี้ยง ซึ่งตรงนี้นักท่องเที่ยวไม่รู้  ในความเป็นจริง ธรรมชาติของช้างก็มีความแตกต่างกัน ปางช้างบางแห่งยังเลี้ยงช้างในแบบที่เอาใจนักท่องเที่ยว หรือตามกฎข้อห้ามที่ยังไม่ชัดเจน หรือสอดคล้องตามธรรมชาติของช้างจริงๆ  ซึ่งช้างที่เป็นช้างเลี้ยง และควาญช้างต้องพึ่งพาอาศัยกัน เราพยายามจะนำเอาบทวิจัย ข้อเท็จจริงต่างๆมายืนยันให้กับต่างชาติได้รับรู้เพื่อล้มล้างความเชื่อแบบผิดๆออกไป แต่ก็ต้องยอมรับว่า ต้องอาศัยเวลา 

        "เจ้าของปางช้างต้องปรับตัว อยู่ที่ว่า จะเลี้ยงช้างตามใจนักท่องเที่ยว หรือจะเลี้ยงตามทฤษฎีที่มีองค์ความรู้ โดยเฉพาะการใส่ใจสุขภาพช้างเป็นหลัก เพื่อให้นักท่องเที่ยวเข้าใจและเรียนรู้ไปกับเรา" 

ควาญช้างย่อมเข้าใจช้าง เพราะมีพื้นฐานจากความรักและเมตตาเป็นทุน

        ภาพลักษณ์ของควาญช้างในไทยไม่ดีนัก ภาพของช้างที่ถูกตะขอหรือมีดสับหน้าผากจนเป็นแผลเหวอะหวะ ซึ่งทำให้สังคมมองควาญช้างอย่างเหมารวมว่าเป็นผู้กระทำทารุณกรรมกับช้าง   ส่วนใหญ่จะเกิดในปางที่เน้นเรื่องธุรกิจเป็นหลัก เน้นการได้มาซึ่งรายได้โดยไม่คำนึงถึงสุขภาพของช้าง ซึ่งปัจจุบันฟาร์มลักษณะนี้ลดลงไปมากแล้ว 

        "ควาญที่ทำแบบนั้นกับช้างไม่ใช่เจ้าของช้าง แต่เป็นควาญที่จ้างมาดูแลช้าง ไม่ได้มีความรักความเมตตาต่อช้าง เพราะช้างถูกฝึกมาให้กลัวคนอยู่แล้ว แต่การเอาช้างไปรับนักท่องเที่ยว มีนักท่องเที่ยวมารุมล้อมจำนวนมากจนไม่ได้หยุดพักให้ผ่อนคลาย ช้างมันก็เหนื่อย ถ้าเป็นควาญช้างที่เป็นเจ้าของจริงๆ จะรู้ว่าช้างของตัวเองเป็นอย่างไร ทำงานได้แค่ไหนถึงต้องหยุดพัก" ควาญช้างเล่า 

อาชีพ "ควาญช้าง" เป็นอาชีพดั้งเดิมที่อยู่คู่กับไทยและช้างไทย

        อาชีพควาญช้างในไทย เป็นอาชีพที่สืบทอดต่อกันมาหลายชั่วอายุคน เป็นวัฒนธรรมประเพณีที่อยู่กับสังคมไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณ แต่ปัจจุบันยุคสมัยเปลี่ยนไป วิถีชีวิตของควาญช้างและช้างอาจต้องปรับตัวไปตามสถานการณ์ปัจจุบัน รวมไปถึงเรื่องของกระแสการต่อต้านการทารุณกรรมช้าง ก็ยิ่งทำให้ควาญช้างต้องปรับตัว

         สิ่งสำคัญคือ ไม่ว่าจะเป็นควาญหรือแม้แต่นักท่องเที่ยวเอง ควรเข้าใจธรรมชาติของช้าง  ลักษณะนิสัยของช้างเป็นสิ่งละเอียดอ่อนเช่นเดียวกับคน หากรักช้างหรือสงสารช้าง ควรเรียนรู้และเข้าใจธรรมชาติของช้าง เพื่อให้คนกับช้าง หรือ ควาญกับช้างเกิดความสมดุลมากที่สุด   

- Exclusive Content :"Elephant Care Tourism"อนาคตท่องเที่ยวช้างไทย

- Unseen JOB : ฉีกกฏตู้เวนดิ้งแบบเดิม-ตู้คั้นน้ำส้มสดอัตโนมัติ "Zesty"

เกาะติดข่าวที่นี่
website: www.TNNThailand.com 
facebook : TNNThailand
twitter : @TNNThailand
Line : @TNNThailand
Youtube Official : TNNThailand