พลเมืองโลก คืออะไร ในยุคแห่งความผันผวน แต่อาจไม่ใช่ความฝันของทุกคน

"จีน" กับความเป็นพลเมืองโลก ?

ขณะเดียวกัน ในประเทศฝั่งตะวันออกอย่าง “จีน” กลับมีคำนิยามของการเป็นพลเมืองโลกต่างออกไป คุณณัฐพงศ์ นำศิริกุล ผู้ประกาศข่าว TNN และผู้ที่คุ้นเคยกับประเทศจีน นำเสนอมุมมองนี้ว่า จีนไม่ได้ตีความหมายของพลเมืองโลกในปัจจุบัน เพราะจีนให้ความสำคัญกับความเป็น “ชาตินิยม” มากกว่าค่านิยม นั่นหมายถึงจีนมองว่าในประเทศต้องดีก่อน และสิ่งที่ทำให้จีนเจริญก้าวหน้ามาจนถึงปัจจุบันก็คือความเป็นชาตินิยม แต่ไม่ได้นิยมการเป็นพลเมืองโลก เพราะจีนมองว่าหากประชาชนยิ่งหันมาสนใจเรื่องการเป็นพลเมืองโลกมากขึ้นเท่าไหร่ จะทำให้ความภาคภูมิใจในชาติของตนยิ่งลดลงมากขึ้นเรื่อยๆ

แต่ในขณะเดียวกัน คุณณัฐพงศ์ ชี้ให้เห็นว่าความเป็นพลเมืองโลก ก็เป็นสิ่งที่มักจะกระจุกตัว หรือรับรู้กันอยู่ในหมู่คนเพียงชนชั้นเดียวของสังคม ซึ่งก็คือกลุ่มชนชั้นสูง หรือ Elite ที่มีกำลังทรัพย์มากพอที่จะเข้าถึงการศึกษา เพราะเลี่ยงไม่ได้ที่คุณสมบัติพื้นฐานของผู้ที่จะเป็นพลเมืองโลกจะต้องเป็นคนที่พูดได้หลายภาษา อาจจะ 2-3 ภาษาขึ้นไป และเมื่อคิดเป็นเปอร์เซ็นต์กลุ่มคนที่มีความสามารถนี้ยังคงมีน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับจำนวนประชากร

นอกจากเรื่องภาษาอีกหนึ่งปัจจัยคือ “ศาสนา” ความเป็นพลเมืองโลกต้องยอมรับการมีอยู่ของศาสนาต่าง ๆ ด้วย แต่ในบางครั้งแม้แต่ศาสนาที่ตัวเองนับถือ หลายคนยังไม่รู้จักดีพอจึงอาจเป็นความท้าทายเมื่อต้องเปิดรับและทำความเข้าใจอย่างแท้จริงกับเพื่อนต่างศาสนาบนโลกนี้ ดังนั้นการรู้จักตนเองก่อนจึงเป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญ

ทั้งนี้ ในปัจจุบัน จีนก็กำลังพยายามนำเสนอความเป็นชาตินิยมของตนทั้งเรื่อง ขงจื๊อ หรืออะไรก็ตามที่เป็นรากเหง้าของจีนแท้ๆ คุณณัฐพงศ์จึงมองว่านี่คือสิ่งที่ทำให้จีนยังไปไม่ถึงความเป็นพลเมืองโลกในตอนนี้ 

แล้วจีนในปัจจุบันที่กำลังแผ่ขยายความเป็นพหุภาคี ความเป็นแกนนำ จีนจำเป็นต้องรวบรวมความเป็นพลเมืองโลกหรือไม่ ? หรืออะไรที่จะทำให้จีนส่งออกแนวคิดเหล่านี้ไปสู่พลเมืองโลก

คุณณัฐพงศ์มองว่าจีนกำลังทำให้ตนเองเป็น Hybrid ที่สามารถเติบโตไปพร้อมๆ กันได้ทั้งความเป็นชาตินิยมและการเป็นพลเมืองโลกด้วย ซึ่งในตอนนี้ยอมรับว่าเป็นเรื่องยาก เพราะหลายครั้งที่เกิดความพยายามนี้ก็มักทำให้กลุ่มที่เป็นฝ่ายอนุรักษ์นิยมไม่พอใจลุกขึ้นมาต่อต้าน 

นอกจากนี้ คุณณัฐพงศ์ยังได้กล่าวว่าเหตุใดจีนจึงไม่ยอมสหรัฐฯ ในยุคที่เต็มไปด้วยความผันผวน นั้นเป็นเพราะสายป่านที่ทั้งสองประเทศมีเท่าๆ กันทั้งเรื่องเงินหรือด้านการทหาร  มีการยกตัวอย่างถึงประวัติศาสตร์ในยุคก่อนว่าญี่ปุ่นต้องยอมสหรัฐฯ เพราะสายป่านของทั้งสองประเทศไม่เท่ากัน แม้ญี่ปุ่นจะมีเงินแต่กำลังทหารกลับสู้ไม่ได้จึงต้องยอมแพ้ไป 

ในอีกแง่มุมหนึ่ง คุณณัฐพงศ์ กล่าวด้วยว่าหากย้อนไปฟังสุนทรพจน์ของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง จะทำให้ทราบว่าจีนยังคงผลักดันให้เกิด China Dream และไม่ละทิ้งความฝันนี้ ซึ่งในที่นี้มันคือความฝันของประธานาธิบดีสีที่ยังคงต้องการให้จีนเป็น “มหาอำนาจ” ของโลก 

อย่างไรก็ตาม การเป็นพลเมืองโลกที่กล่าวมาทั้งหมดนั้นกลับไม่ใช่แค่เรื่องของผู้ใหญ่ แต่ “เด็ก” ที่กำลังจะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ในอนาคต เป็นอีกหนึ่งแรกขับเคลื่อนสำคัญของการเป็นพลเมืองโลก ในมุมคุณสันติ ศิริธีราเจษฏ์ ตัวแทนจาก UNICEF ผู้ที่มีประสบการณ์ในการทำงานด้านเด็กและเยาวชน กล่าวว่า การเป็นพลเมืองโลกกับสิทธิเด็กมีความเกี่ยวข้องกัน เมื่อสิทธิเด็กกำหนดว่าเด็กทุกคนต้องมีสิทธิที่จะมีชีวิตรอด มีสิทธิที่จะได้รับการพัฒนา มีสิทธิที่จะได้รับการคุ้มครองจากภัยอันตราย รวมถึงสิทธิที่เด็กจะมีส่วนร่วมกับการดำเนินการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเขา ซึ่งในส่วนนี้คุณสันติมองว่ามีความสำคัญมากที่สุดต่อการเป็นพลเมืองโลก เพราะหากเยาวชนต้องการเชื่อมต่อกับโยงประเทศต่าง ๆ พวกเขาควรเข้าไปมีส่วนร่วมด้วย และอีกหนึ่งปัจจัยคือการเข้ามาของเทคโนโลยีที่คุณสันติมองว่ามันช่วยให้เด็ก ๆ เข้าถึงความเป็นพลเมืองโลกและเท่าทันมากขึ้นกว่าในอดีต

คุณสันติ กล่าวด้วยว่า เมื่อก่อนโลกของเราเป็นอีกแบบหนึ่ง แต่ตอนนี้โลกได้เปลี่ยนไปในหลาย ๆ รูปแบบ ซึ่งตัวแปรสำคัญ นอกจากสิ่งแวดล้อมคือ “ดิจิทัล เทคโนโลยี” ที่อาจทำให้ความเป็นพลเมืองโลก หรือ  Global Citizen ง่ายขึ้น เด็ก ๆ ในบางภูมิภาคของโลกที่เมื่อก่อนไม่มีโอกาสแม้แต่จะเข้าใกล้ความเป็นพลเมืองโลก แต่เพราะตัวแปรเหล่านี้ที่เข้ามาอาจเป็นโอกาสให้พวกเขาเป็นพลเมืองโลกมากขึ้น

แล้ว “ประเทศไทย” กับความเป็นพลเมืองโลกจะเป็นไปได้มากน้อยแค่ไหน ?

บนเวทีเสวนามองว่า ในตอนนี้ประเทศไทยยังไม่มีความเป็นพลเมืองโลกที่เต็มไปด้วยเส้นทางแห่งความสวยงาม แต่ประเทศไทยกำลังเผชิญกับความจริงที่หนักอึ้ง นั่นจึงเป็นหน้าที่ของพ่อแม่ ผู้ปกครอง และคุณครู ที่ต้องเข้ามามีบทบาทมากขึ้นในการช่วยให้เด็กๆ สามารถรับมือกับโลกเปลี่ยนแปลงและก้าวไปสู่ความฝันของการเป็นพลเมืองโลกในที่สุด 

พลเมืองโลก อาจไม่ใช่ความฝันของทุกคน ? 

ในทางกลับกัน บนเวทีเสวนาได้ให้ข้อคิดไว้ว่าความฝันของการเป็นพลเมืองโลกอาจเป็นสิ่งที่ผู้ปกครองหรือผู้ใหญ่ในยุคนี้ต้องการผลักดันให้เด็ก ๆ ก้าวไปให้ถึง แต่บางครั้งอาจต้องกลับมาคิดว่าแท้จริงความฝันนั้นเป็นของพ่อแม่ในยุคก่อนที่หวนหาความสวยหรูนั้นหรือเป็นความฝันของเด็ก ๆ ที่กำลังเติบโตเป็นผู้ใหญ่กันแน่ เพราะมันอาจเป็นเพียงความฝันในอุดมคติแค่ใครบางคน “แต่ไม่ใช่กับทุกคน”

แต่หากมองอีกมุมหนึ่งการที่เรารู้จักตัวเองให้ดีพอก่อนจะฝันไปไกล เปิดใจให้กว้าง ศึกษาในทุก ๆ ศาสตร์ รวมถึงวัฒนธรรมก็อาจเป็นหนทางที่ทำให้เราเข้าถึงการเป็นพลเมืองโลกในเวลาใดเวลาหนึ่งที่เหมาะสมได้เช่นกัน