
เมื่ออายุเพิ่มขึ้น “ข้อเข่า” ซึ่งเป็นข้อต่อสำคัญของร่างกายก็เสื่อมลงตามธรรมชาติ หลายคนเริ่มรู้สึกปวดข้อ เมื่อลุกขึ้นจากเก้าอี้ เดินขึ้นลงบันได หรือนั่งยองนานๆ สัญญาณเหล่านี้ล้วนเป็นอาการเริ่มต้นของ “ข้อเข่าเสื่อม” ซึ่งพบมากในประชาชนอายุ 45 ปีขึ้นไป หากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้ชีวิตประจำวันติดขัด เดินลำบาก และเสี่ยงต่อการล้มจนเกิดภาวะแทรกซ้อน
ข้อเข่าเสื่อมคืออะไร?
ข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) คือ ภาวะที่กระดูกอ่อนบริเวณผิวข้อเข่าเสื่อมสภาพลง ทำให้กระดูกใต้ผิวข้อขัดสีกันมากขึ้น ส่งผลให้เกิดการอักเสบ เจ็บปวด และข้อขยับลำบาก โรคนี้มักเป็นแบบค่อยเป็นค่อยไป แต่หากไม่ได้รับการดูแล อาจลุกลามจนข้อเข่าบิดเบี้ยวหรือเดินไม่ได้
ปัจจัยเสี่ยงสำคัญ
- อายุ: พบบ่อยในผู้ที่มีอายุมากกว่า 45 ปีขึ้นไป
- น้ำหนักเกิน: น้ำหนักที่มากเกินไปทำให้ข้อเข่ารับภาระหนัก
- การใช้ข้อเข่ามากเกินไป: เช่น การนั่งยอง นั่งขัดสมาธินานๆ การยกของหนักซ้ำๆ
- พันธุกรรม และประวัติอุบัติเหตุบริเวณข้อเข่า
อาการเตือน
- ปวดเข่าโดยเฉพาะเวลาเคลื่อนไหวหรือใช้งานมาก
- ข้อเข่าฝืดตอนเช้า หรือหลังอยู่นิ่งนานๆ
- มีเสียงก๊อบแก๊บในข้อเมื่อเคลื่อนไหว
- ข้อบวม หรือรู้สึกผิดรูป
วิธีดูแลข้อเข่าให้ใช้งานได้ยาวนาน
1. ควบคุมน้ำหนัก
น้ำหนักตัวที่มากเกินไปเป็นศัตรูสำคัญของข้อเข่า เพราะทุกกิโลกรัมที่เพิ่มขึ้นจะเพิ่มแรงกดบนข้อเข่าอีกหลายเท่า
การลดน้ำหนักแม้เพียง 5-10% ของน้ำหนักตัว จะช่วยลดความเสี่ยงข้อเข่าเสื่อมและอาการปวดได้ชัดเจน
2. หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยงต่อข้อเข่า
- หลีกเลี่ยงการนั่งยองหรือนั่งขัดสมาธิเป็นเวลานาน
- ใช้เก้าอี้แทนการนั่งกับพื้น
- หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือแบกของเป็นประจำ
- เลือกสวมรองเท้าที่พื้นนุ่มและรองรับแรงกระแทกได้ดี
3. การออกกำลังกายอย่างเหมาะสม
ออกกำลังกายแบบไม่ลงน้ำหนัก (Low-impact exercise) จะช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อรอบข้อ ลดแรงกระแทก และเพิ่มความยืดหยุ่นของข้อ ตัวอย่างเช่น
- เดินช้า ๆ วันละ 20-30 นาที
- ปั่นจักรยานในที่ราบหรือจักรยานอยู่กับที่
- ว่ายน้ำ หรือแอโรบิกในน้ำ
- ท่ายืดกล้ามเนื้อต้นขา (นั่งบนเก้าอี้ เหยียดขาตรงสลับซ้ายขวา)
สรุปข่าว
เมื่ออายุเพิ่มขึ้น “ข้อเข่า” ซึ่งเป็นข้อต่อสำคัญของร่างกายก็เสื่อมลงตามธรรมชาติ หลายคนเริ่มรู้สึกปวดข้อ เมื่อลุกขึ้นจากเก้าอี้ เดินขึ้นลงบันได หรือนั่งยองนานๆ สัญญาณเหล่านี้ล้วนเป็นอาการเริ่มต้นของ “ข้อเข่าเสื่อม” ซึ่งพบมากในประชาชนอายุ 45 ปีขึ้นไป หากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้ชีวิตประจำวันติดขัด เดินลำบาก และเสี่ยงต่อการล้มจนเกิดภาวะแทรกซ้อน
ข้อเข่าเสื่อมคืออะไร?
ข้อเข่าเสื่อม (Osteoarthritis) คือ ภาวะที่กระดูกอ่อนบริเวณผิวข้อเข่าเสื่อมสภาพลง ทำให้กระดูกใต้ผิวข้อขัดสีกันมากขึ้น ส่งผลให้เกิดการอักเสบ เจ็บปวด และข้อขยับลำบาก โรคนี้มักเป็นแบบค่อยเป็นค่อยไป แต่หากไม่ได้รับการดูแล อาจลุกลามจนข้อเข่าบิดเบี้ยวหรือเดินไม่ได้
ปัจจัยเสี่ยงสำคัญ
- อายุ: พบบ่อยในผู้ที่มีอายุมากกว่า 45 ปีขึ้นไป
- น้ำหนักเกิน: น้ำหนักที่มากเกินไปทำให้ข้อเข่ารับภาระหนัก
- การใช้ข้อเข่ามากเกินไป: เช่น การนั่งยอง นั่งขัดสมาธินานๆ การยกของหนักซ้ำๆ
- พันธุกรรม และประวัติอุบัติเหตุบริเวณข้อเข่า
อาการเตือน
- ปวดเข่าโดยเฉพาะเวลาเคลื่อนไหวหรือใช้งานมาก
- ข้อเข่าฝืดตอนเช้า หรือหลังอยู่นิ่งนานๆ
- มีเสียงก๊อบแก๊บในข้อเมื่อเคลื่อนไหว
- ข้อบวม หรือรู้สึกผิดรูป
วิธีดูแลข้อเข่าให้ใช้งานได้ยาวนาน
1. ควบคุมน้ำหนัก
น้ำหนักตัวที่มากเกินไปเป็นศัตรูสำคัญของข้อเข่า เพราะทุกกิโลกรัมที่เพิ่มขึ้นจะเพิ่มแรงกดบนข้อเข่าอีกหลายเท่า
การลดน้ำหนักแม้เพียง 5-10% ของน้ำหนักตัว จะช่วยลดความเสี่ยงข้อเข่าเสื่อมและอาการปวดได้ชัดเจน
2. หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยงต่อข้อเข่า
- หลีกเลี่ยงการนั่งยองหรือนั่งขัดสมาธิเป็นเวลานาน
- ใช้เก้าอี้แทนการนั่งกับพื้น
- หลีกเลี่ยงการยกของหนักหรือแบกของเป็นประจำ
- เลือกสวมรองเท้าที่พื้นนุ่มและรองรับแรงกระแทกได้ดี
3. การออกกำลังกายอย่างเหมาะสม
ออกกำลังกายแบบไม่ลงน้ำหนัก (Low-impact exercise) จะช่วยเสริมสร้างกล้ามเนื้อรอบข้อ ลดแรงกระแทก และเพิ่มความยืดหยุ่นของข้อ ตัวอย่างเช่น
- เดินช้า ๆ วันละ 20-30 นาที
- ปั่นจักรยานในที่ราบหรือจักรยานอยู่กับที่
- ว่ายน้ำ หรือแอโรบิกในน้ำ
- ท่ายืดกล้ามเนื้อต้นขา (นั่งบนเก้าอี้ เหยียดขาตรงสลับซ้ายขวา)
ข้อควรระวัง
หากออกกำลังกายแล้วมีอาการปวด บวม หรือข้อเข่าอุ่นแดง ควรหยุดพักและปรึกษาแพทย์
การใช้ยาอย่างปลอดภัยในผู้มีข้อเข่าเสื่อม
- Paracetamol: เป็นยาลดปวดตัวเลือกแรก ใช้ได้อย่างปลอดภัยในขนาดที่เหมาะสม
- NSAIDs (เช่น Ibuprofen, Diclofenac): ช่วยลดปวดและอักเสบ แต่ควรใช้ในระยะสั้น ระวังในผู้มีโรคประจำตัว เช่น ไตวาย กระเพาะอาหาร หัวใจ
- ยาทาเฉพาะที่: เช่น Diclofenac gel, Capsaicin cream เหมาะกับผู้ที่มีข้อห้ามใช้ยาเม็ด
- ยาเสริมข้อ (Glucosamine, Chondroitin): ข้อมูลยังไม่แน่ชัด ต้องใช้ต่อเนื่อง 3-6 เดือนขึ้นไปจึงจะเห็นผลในบางราย
- หลีกเลี่ยงการฉีดยาเข้าข้อ เว้นแต่จำเป็น และอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น
ข้อควรระวัง
- ห้ามซื้อยากินเองหรือใช้ยาติดต่อกันนานโดยไม่ปรึกษาแพทย์
- อย่าหลงเชื่อโฆษณาผลิตภัณฑ์อวดอ้างเกินจริง
- หากอาการไม่ดีขึ้นควรพบแพทย์
สมุนไพรกับการดูแลข้อเข่าเสื่อม
สมุนไพรเป็นทางเลือกเสริมที่ได้รับความนิยมมากขึ้นสำหรับผู้ที่ต้องการลดการใช้ยาแผนปัจจุบันและลดผลข้างเคียง โดยสมุนไพรบางชนิดมีหลักฐานวิจัยสนับสนุนว่าช่วยบรรเทาอาการปวด ลดการอักเสบ และชะลอการเสื่อมของข้อได้
สมุนไพรที่มีประโยชน์ต่อข้อเข่า
1. ขมิ้นชัน (Curcuma longa)
- สาร Curcumin มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ
- ผลวิจัยพบว่า ขมิ้นชัน ช่วยลดอาการปวดและข้อฝืดในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม
- ควรเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการขึ้นทะเบียน
2. เถาวัลย์เปรียง (Derris scandens)
- มีฤทธิ์บรรเทาอาการปวดข้อ กล้ามเนื้อ และลดการอักเสบ
- มีงานวิจัยเปรียบเทียบกับยากลุ่ม NSAIDs
3. เพชรสังฆาต (Cissus quadrangularis)
- สมุนไพรไทยที่ช่วยเสริมสร้างมวลกระดูกและลดการอักเสบ
- สารสำคัญ เช่น flavonoids, triterpenoids และวิตามิน C กระตุ้นการสร้างคอลลาเจนในข้อ
- งานวิจัยในไทยและต่างประเทศระบุว่า เพชรสังฆาต ช่วยลดอาการปวดข้อในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมระดับเริ่มต้นถึงปานกลาง และส่งเสริมการฟื้นฟูเนื้อเยื่อ
- มีทั้งแบบแคปซูลและชงดื่ม
4. หญ้าหนวดแมว (Orthosiphon aristatus)
- มีสรรพคุณช่วยขับกรดยูริก และลดการอักเสบในข้อ
ข้อควรระวัง
- เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่มี อย.
- ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้
- หลีกเลี่ยงการใช้สมุนไพรหากรับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือด
การดูแลข้อเข่าไม่ใช่เรื่องไกลตัวและเริ่มได้ตั้งแต่วันนี้ การควบคุมน้ำหนัก ออกกำลังกายอย่างเหมาะสม ใช้สมุนไพรหรือยาด้วยความรู้ที่ถูกต้อง ล้วนเป็นทางเลือกที่ช่วยชะลอการเสื่อมของข้อเข่าให้นานที่สุด เพราะ “ข้อดีๆ ไม่มีขาย” แต่สร้างได้ด้วยความตั้งใจและดูแลตัวเองในทุกๆ วัน
- 4 สาเหตุทำให้กรดยูริกสูง เสี่ยงโรคเกาต์
- “สว่าง จันทร์พราหมณ์” นักกีฬาไทยวัย 105 ปี คว้า 4 เหรียญทองรายการเวิลด์ มาสเตอร์ ที่ไต้หวัน
- ไร้ปาฏิหาริย์! เบิร์ด เทคนิค โพสต์เศร้าคุณแม่จากไปแล้ว ชาติหน้าขอเป็นลูกแม่อีก
- เบลล่า ราณี สุดเศร้า! สูญเสียคนสำคัญในครอบครัวอันเป็นที่รักยิ่ง
- ผู้สูงอายุญี่ปุ่นเสียชีวิตลำพังในบ้านกว่า 58,000 ราย ในปี 2024
- “ซีพี” จัดงานยกย่องผู้สูงวัยทั่วประเทศ เนื่องในวันผู้สูงอายุ 2568
ที่มาข้อมูล : ภก.ณัฐดนัย มุสิกวงศ์ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร
ที่มารูปภาพ : Envato
