22 ธ.ค. นี้ "วันเหมายัน" ช่วงเวลากลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี

“วันเหมายัน” (อ่านว่า เห-มา-ยัน) หรือ Winter Solstice ช่วงเวลากลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี นับเป็นวันเปลี่ยนฤดูกาลย่างเข้าสู่ฤดูหนาวของประเทศทางซีกโลกเหนือ และย่างเข้าสู่ฤดูร้อนของประเทศทางซีกโลกใต้ 

โดยตรงกับวันที่ 22 ธันวาคม 2567 เป็นวันที่มีช่วงเวลากลางวันสั้นที่สุด และมีช่วงเวลากลางคืนยาวนานที่สุดของปี เนื่องจากดวงอาทิตย์จะขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด และตกลับขอบฟ้าทางทิศตะวันตกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด ผู้สังเกตบนโลกจะเห็นดวงอาทิตย์ขึ้น และตกโดยเฉียงไปทางทิศใต้ ไม่ผ่านกลางศีรษะ สำหรับคนไทย เรียกวันนี้ว่า “ตะวันอ้อมข้าว” เนื่องจากเห็นเหมือนดวงตะวันอ้อมนาข้าว

ในแต่ละวัน ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ตำแหน่งที่ต่างกัน เปลี่ยนตำแหน่งไปประมาณวันละ 1 องศา ตั้งแต่เดือนกันยายนเป็นต้นมา ดวงอาทิตย์ค่อย ๆ เคลื่อนที่จากจุดตั้งฉากกับเส้นศูนย์สูตรของโลกลงมาทางใต้ สังเกตได้จากท้องฟ้าในช่วงนี้จะมืดเร็วขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนมา ณ ตำแหน่งเฉียงไปทางทิศใต้มากที่สุดในวันเหมายันของแต่ละปี วันดังกล่าวจึงมีเวลากลางคืนที่ยาวนานที่สุด และมีเวลากลางวันที่สั้นที่สุด 

สำหรับวันเหมายันปีนี้ ดวงอาทิตย์จะขึ้นเวลาประมาณ 06:37 น. และจะตกลับขอบฟ้า เวลาประมาณ 17:56 น. (เวลา ณ กรุงเทพฯ) มีช่วงเวลากลางวันเพียงประมาณ 11 ชั่วโมง 19 นาที นอกจากนี้ ยังนับเป็นวันย่างเข้าสู่ฤดูหนาวของประเทศทางซีกโลกเหนือ และเป็นวันที่ย่างเข้าสู่ฤดูร้อนของประเทศทางซีกโลกใต้

ภาพประกอบ : การเคลื่อนที่ของโลกรอบดวงอาทิตย์บนระนาบสุริยะวิถี

ฤดูกาลบนโลกนั้น เกิดจากแกนโลกเอียงทำมุม 23.5 องศา กับแนวตั้งฉากกับระนาบโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ทำให้พื้นที่ต่าง ๆ ทั่วโลกได้รับแสงอาทิตย์ในปริมาณไม่เท่ากัน ส่งผลให้มีอุณภูมิต่างกัน รวมถึงระยะเวลากลางวันและกลางคืนก็ต่างกันด้วย เหตุนี้ทำให้เกิดฤดูกาลขึ้นบนโลก จะสังเกตได้ว่าในฤดูร้อนดวงอาทิตย์จะขึ้นเร็วและตกช้า ช่วงเวลากลางวันจะยาวนานกว่ากลางคืน แตกต่างกับฤดูหนาว ที่ดวงอาทิตย์จะขึ้นช้าและตกเร็ว และมีช่วงเวลากลางคืนจะยาวนานกว่ากลางวัน

ข้อมูลและภาพ : NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ