หมอกควันใหญ่แห่งลอนดอน อากาศเสียคร่าชีวิตนับหมื่น จนนำมาสู่กฎหมายอากาศสะอาด

สาเหตุของหมอกควันครั้งใหญ่ในปี 1952

ในช่วงเดือนพฤศจิกายนและธันวาคม ปี 1952 อากาศในอังกฤษจะหนาวเย็นเป็นพิเศษ ชาวลอนดอนจึงเผาถ่านหินในปริมาณมากเพื่อสร้างความอบอุ่น ควันจากปล่องไฟบ้านเรือนผสมผสานกับมลพิษจากโรงงานและการเผาเชื้อเพลิงในยานพาหนะ อย่างไรก็ตาม สภาพอากาศในช่วงนั้นเกิดการผกผันของอากาศ (Temperature Inversion) ซึ่งอากาศอุ่นชั้นบนกดทับอากาศเย็นชั้นล่าง ทำให้มลพิษถูกกักเก็บไว้ใกล้พื้นดินแทนที่จะกระจายตัวออกไป

ในเช้าวันที่ 5 ธันวาคม สภาพอากาศที่สงบและลมเบา ทำให้อากาศใกล้พื้นดินเย็นลงจนเกิดหมอกควันหนาทึบ ความชื้นในอากาศจับตัวกับอนุภาคของมลพิษ เช่น กำมะถันไดออกไซด์และอนุภาคฝุ่น ทำให้เกิดหมอกพิษที่เข้มข้น ครอบคลุมพื้นที่ของทั่วทั้งกรุงลอนดอน

แม้ปลายเท้าก็มองไม่เห็น ผลกระทบที่มาจากหมอกคัวน 

หมอกควันในปี 1952 ส่งผลกระทบรุนแรงต่อชีวิตประจำวันของชาวลอนดอน ทัศนวิสัยลดลงอย่างมากจนคนเดินถนนไม่สามารถมองเห็นปลายเท้าของตนเองได้ การขนส่งหยุดชะงักเกือบทั้งหมด รถโดยสารสาธารณะไม่สามารถให้บริการ และบริการรถพยาบาลได้รับผลกระทบจนทำให้ผู้ป่วยต้องเดินทางไปโรงพยาบาลด้วยตนเอง คอนเสิร์ตและการแสดงในร่มถูกยกเลิกเนื่องจากผู้ชมมองไม่เห็นเวที

ในเขตตลาดสมิธฟิลด์ ฝูงวัวเสียชีวิตจากการหายใจไม่ออก และอาชญากรรมบนท้องถนนเพิ่มสูงขึ้นในช่วงที่ทัศนวิสัยต่ำ ชาวลอนดอนจำนวนมากต้องทนทุกข์กับโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ เช่น โรคปอดบวมและหลอดลมอักเสบ

โดยในตอนแรก วิสตัน เชอร์ชิล นายกฯ อังกฤษ ก็เข้าใจว่า หมอกนั้นคือหมอกในฤดูหนาว จึงไม่ได้มีมาตรการแก้ไข จนสถานการณ์เร็วร้ายมากขึ้นเรื่อยๆ 

ทั้งในช่วงแรก จำนวนผู้เสียชีวิตจากหมอกควันครั้งนี้ถูกประเมินไว้ที่ประมาณ 4,000 ราย อย่างไรก็ตาม การศึกษาภายหลังพบว่าตัวเลขที่แท้จริงอาจสูงถึง 12,000 ราย โดยมีผู้ป่วยอีกหลายหมื่นรายที่ต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลจากผลกระทบของมลพิษทางอากาศ นอกจากปัญหาสุขภาพโดยตรงแล้ว หมอกควันยังสร้างผลกระทบทางจิตวิทยาและสังคมต่อผู้คนในลอนดอนอย่างมากด้วย

หมอกควัน ที่นำมาสู่กฎหมายอากาศสะอาด

วิกฤตหมอกควันครั้งใหญ่ในปี 1952 กลายเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ผลักดันให้รัฐบาลอังกฤษตระหนักถึงความจำเป็นในการจัดการปัญหามลพิษทางอากาศ ในปี 1956 รัฐสภาอังกฤษได้ผ่านกฎหมาย “พระราชบัญญัติอากาศสะอาด” (Clean Air Act) ซึ่งมีมาตรการสำคัญในการลดมลพิษ เช่น การกำหนดพื้นที่ปลอดควัน (Smoke Control Areas) การสนับสนุนให้ประชาชนเปลี่ยนมาใช้เชื้อเพลิงสะอาด เช่น ก๊าซธรรมชาติ น้ำมัน และไฟฟ้า รวมถึงการควบคุมการปล่อยมลพิษจากโรงงานอุตสาหกรรม

แม้พระราชบัญญัติอากาศสะอาดจะใช้เวลาหลายปีในการดำเนินการอย่างเต็มรูปแบบ แต่ถือเป็นก้าวสำคัญที่ช่วยปรับปรุงคุณภาพอากาศในลอนดอนและทั่วประเทศอังกฤษ นอกจากนี้ วิกฤตครั้งนี้ยังเป็นแรงบันดาลใจให้ประเทศอื่นๆ ตระหนักถึงปัญหามลพิษทางอากาศและพัฒนากฎหมายเพื่อปกป้องสิ่งแวดล้อมในเวลาต่อมา

หมอกควันครั้งใหญ่ในลอนดอนในปี 1952 เป็นบทเรียนสำคัญที่ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างกิจกรรมของมนุษย์กับผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม มันสะท้อนให้เห็นถึงผลกระทบที่รุนแรงของการละเลยการจัดการมลพิษทางอากาศ และความจำเป็นในการวางนโยบายที่ยั่งยืนเพื่อปกป้องสุขภาพของประชาชนและระบบนิเวศน์

พรบ.อากาศสะอาดของไทย เมื่อไหร่จะได้บ้าง ?

จากหายนะใหญ่ จนมีกฎหมายอากาศสะอาด แล้วประเทศไทย ที่ตอนนี้คุณภาพอากาศเองก็ย่ำแย่ นำมาสู่คำถามว่า ร่าง พรบ.อากาศสะอาดของไทยนั้น ไปถึงไหนแล้ว 

การพัฒนาร่างพระราชบัญญัติฯ เพื่อการจัดการมลพิษอย่างยั่งยืน ได้มีการผ่านร่างไปแล้วตั้งแต่ช่วงเดือนมกราคม 2567 และมีการเปิดรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนไปแล้วเมื่อปลายปี ดังนั้นไทม์ไลน์ต่อไปคาดว่า จะถูกเสนอให้สภาผู้แทนราษฎรพิจารณา และหากเห็นชอบ จะเสนอให้วุฒิสภาพิจารณา ซึ่งก็คาดว่าเราจะได้ใช้กฎหมายนี้ในปี 2568 นี้

ร่างพรบ.นี้ มุ่งเน้นการจัดการมลพิษทางอากาศอย่างครอบคลุม ตั้งแต่การป้องกัน การจัดการในภาวะฉุกเฉิน และการแก้ไขปัญหามลพิษข้ามแดน โดยใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเป็นเครื่องมือสำคัญ พร้อมทั้งส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน เพื่อป้องกัน ควบคุม และแก้ไขปัญหามลพิษอย่างเป็นระบบ ซึ่งหากมีการบังคับใช้งานจริง เราคงต้องติดตามว่า ปัญหาฝุ่นควัน PM2.5 ในบ้านเรา จะดีขึ้นจริงๆ เหมือนอย่างอังกฤษหรือไม่