วิกฤติอายัดบัญชี ดาบสองคมของระบบการเงินไทย

ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) รีบออกมาชี้แจง โดยนางสาวดารณี แซ่จู ผู้ช่วยผู้ว่าการ สายกำกับระบบการชำระเงินและคุ้มครองผู้ใช้บริการทางการเงิน ระบุว่าปัญหายอดเงินติดลบเกิดจากสองสาเหตุหลัก หนึ่งคือข้อผิดพลาดทางเทคนิคเมื่อวันที่ 1 กันยายนที่ระบบปรับปรุงข้อมูลสิ้นวันไม่ครบถ้วน ทำให้ยอดเงินไม่เป็นปัจจุบัน แม้จะแก้ไขเสร็จสิ้นแล้วในวันถัดมา และสองคือการอายัดบัญชีที่ตำรวจร้องขอ หากยอดเงินเหลือน้อยกว่าจำนวนที่ต้องอายัด ระบบของบางธนาคารจะแสดงเป็นยอดติดลบ

อย่างไรก็ตาม ปัญหานี้ยิ่งรุนแรงขึ้นเพราะในปีนี้ ศูนย์ปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยีและธนาคารพาณิชย์ได้ยกระดับมาตรการจัดการบัญชีม้า โดยขยายการติดตามเส้นทางเงินให้ครอบคลุมกว้างขึ้นเพื่อกักเงินคืนผู้เสียหาย วิธีดังกล่าวทำให้บัญชีที่เกี่ยวข้องเพียงทางอ้อมก็ถูกอายัดด้วย ส่งผลให้ประชาชนผู้บริสุทธิ์จำนวนไม่น้อยต้องรับผลกระทบโดยตรง

ข้อมูลเชิงสถิติที่เกี่ยวข้องยิ่งตอกย้ำความรุนแรงของสถานการณ์ รายงานประจำปี 2566 ของ ธปท. ระบุว่ามีการติดต่อผ่านช่องทางร้องเรียนทั้งหมด 47,476 ครั้ง โดยกว่า 80% เป็นการโทรศัพท์มายังสายด่วน 1213 ซึ่งปี 2568 ตัวเลขดังกล่าวมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นหลังเกิดปัญหาการอายัดบัญชี นอกจากนี้ยังมีศูนย์ AOC หมายเลข 1441 ต่อ 2 ที่เปิดตลอด 24 ชั่วโมงเพื่อรองรับผู้เดือดร้อน แม้ยังไม่มีการเปิดเผยจำนวนสถิติรวม แต่ถือเป็นช่องทางหลักในการร้องเรียนและขอปลดอายัดบัญชี

ผลกระทบไม่ได้จำกัดอยู่ที่ตัวเลขการร้องเรียนเท่านั้น หลายสำนักข่าวรายงานว่าประชาชนจำนวนมากหันไปถอนเงินสดออกมาเก็บไว้เอง บางร้านค้าขึ้นป้ายงดรับโอนออนไลน์และรับเฉพาะเงินสด พฤติกรรมเหล่านี้สะท้อนความไม่มั่นใจในระบบการเงินดิจิทัล ขณะเดียวกันผู้เสียหายจำนวนมากบอกว่าต้องรอ 2–3 เดือนกว่าจะปลดอายัด แม้จะพิสูจน์ได้แล้วว่าไม่เกี่ยวข้องกับมิจฉาชีพ ความล่าช้านี้นำไปสู่คำแนะนำจากทนายหลายรายให้ผู้เสียหายฟ้องร้องเรียกค่าเสียหาย โดยอ้างตามมาตรา 420 และ 425 ของประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

ธปท. ยืนยันว่ากำลังเร่งหารือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อปรับกระบวนการอายัดและปลดอายัดให้รวดเร็วขึ้น โดยเฉพาะในกรณีผู้บริสุทธิ์ พร้อมทั้งสั่งการให้ธนาคารพาณิชย์เร่งสร้างความเข้าใจกับลูกค้า และเปิดช่องทางร้องเรียนผ่านสายด่วน 1213 และ 1441 เพื่อให้เข้าถึงความช่วยเหลือได้ทันท่วงที

มาตรการอายัดบัญชีครั้งนี้มีรากฐานจากพระราชกำหนดว่าด้วยการปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยีฉบับใหม่ที่เพิ่งบังคับใช้เมื่อต้นปี ซึ่งกำหนดให้สถาบันการเงินต้องเข้มงวดกับบัญชีม้าและรับผิดชอบความเสียหายหากละเลย แม้จะเป็นก้าวสำคัญในการป้องกันอาชญากรรมไซเบอร์ แต่เหตุการณ์ล่าสุดทำให้เห็นความท้าทายในการสร้างสมดุลระหว่างการปราบปรามมิจฉาชีพกับการคุ้มครองสิทธิของประชาชน หากไม่สามารถคลี่คลายได้อย่างรวดเร็ว ปัญหานี้อาจบั่นทอนความเชื่อมั่นต่อระบบการเงินและก่อให้เกิดข้อพิพาททางกฎหมายจำนวนมากในอนาคต