เหมืองแร่หายากเมียนมา ประชิด "แม่น้ำกก" กระทบถึงไทยแค่ไหน?

อุตสาหกรรมแร่ ทั้งแร่หายากและทอง  ที่กำลังเป็นประเด็นถกเถียงว่า อาจเป็นต้นตอของการปนเปื้อนในแม่น้ำกก อยู่ในเมียนมา

นี่เป็นภาพถ่ายดาวเทียม พิกัดที่ตั้งของโรงงานเหมืองแร่หายาก ในเขตเมืองสาด รัฐฉาน ไม่ไกลจากชายแดนไทย แต่ห่างแม่น้ำกกเพียง 2-3 กิโลเมตรเท่านั้น

เหนือขึ้นไปอีกหน่อยบริเวณต้นน้ำ ก็เป็นเหมืองทอง 

เหมืองแร่หายาก หรือแรร์เอิร์ธ อาจก่อให้เกิดสารหนู และตะกั่วไซยาไนด์ ส่วนการทำเหมืองทอง ก็อาจก่อให้เกิดสารปรอทได้ 

สอดคล้องกับที่จิสด้าเอง เผยแพร่ภาพถ่ายดาวเทียม การเปิดหน้าดิน

จำนวนมากในเมียนมา บริเวณต้นแม่น้ำกก ซึ่งสอดคล้องกับความขุ่นของแม่น้ำกกที่เพิ่มขึ้น 

ความขุ่นนั้นก็มาจากการกัดเซาะ ชะล้างดินจากการทำเหมืองลงไปในแม่น้ำ ซึ่งดินที่ลงไปจะมีมลพิษมากน้อยแค่ไหน ก็ไม่แน่ชัด 

แต่น้ำขุ่นขึ้น ปลาก็หาอาหารยาก วางไข่ไม่ตามฤดูกาล แล้วหากมีสารพิษปนเปื้อนแม่น้ำ อันนี้จะกระทบปลาเล็กปลาใหญ่ทั้งหมด

สิ่งที่เกิดขึ้นต้นน้ำกกในเมียนมา มาถึงไทยตามธรรมชาติ เพราะแม่น้ำกก ไหลผ่านเข้ามาถึงพื้นที่เชียงราย เชียงใหม่ ก่อนไหลลงไปแม่น้ำโขง

อันที่จริง จุดที่ตั้งเหมืองฝั่งเมียนมา ยังใกล้กับแม่น้ำสายด้วยเช่นกัน

เบื้องต้น นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงราย ก็แนะนำชายบ้านให้งดการสัมผัสและนำน้ำไปอุปโภคและบริโภค จนกว่าคุณภาพน้ำจะดีขึ้น

ส่วนกรณีปลานั้น มีข้อมูลที่ขัดแย้งกัน 2 ฝั่ง คือ มีสารหนูในระดับปลอดภัยหรือไม่ ซึ่งทางกรมประมงยังยืนกรานว่า ปลอดภัยและรับประทานได้

อย่างไรก็ดี ต้องยอมรับว่า ผลกระทบแม่น้ำกกที่กำลังเป็นที่พูดถึง เกิดขึ้นในช่วงแรก ๆ ของกิจกรรมเหมืองในเมียนมาเท่านั้น 

ภาคประชาสังคมทั้งเชียงรายและเชียงใหม่ จึงออกมาขับเคลื่อนเรื่องนี้อย่างจริงจัง รวมถึงจะจัดกิจกรรมในวันที่ 5 มิถุนายน เพื่อพิทักษ์แม่น้ำกก

แต่ก็ต้องยอมรับว่า ปัญหาในแม่น้ำกก ไม่ใช่แค่เรื่องท้องถิ่น แต่เป็นระดับประเทศ 

เตือนใจ ดีเทศน์ อดีตกรรมการสิทธิมนุษยชนและอดีต สว. ชี้ว่า รัฐบาลต้องเข้ามาดูแล เพราะแม่น้ำกก เป็นแม่น้ำที่ใช้ร่วมกันหลายประเทศ 

หากสารพิษปนเปื้อนในปริมาณมากจริง จากผลกระทบการทำเหมือง นั่นก็จะกระทบต่อวิถีชีวิตคนลุ่มแม่น้ำโดยตรง