"อวสาน" วัฒนธรรมโคลวิสอาจมีสาเหตุจากดาวหางระเบิดเหนืออเมริกาเมื่อ 12,800 ปีก่อน

วัฒนธรรมโคลวิสกลุ่มนักล่าผู้ยิ่งใหญ่แห่งอเมริกาเหนือ

ชาวโคลวิสเป็นกลุ่มนักล่าสัตว์ดำรงชีพด้วยการหาของป่าที่ใช้การเคลื่อนย้ายถิ่นฐานบ่อยครั้งพึ่งพาการล่าสัตว์ใหญ่ (Megafauna) โดยเฉพาะอย่างยิ่งช้างแมมมอธ 

นักวิจัยเชื่อว่าพวกเขาเป็นที่รู้จักจากเครื่องมือหินที่เป็นเอกลักษณ์ นั่นคือ หัวลูกศรโคลวิส (Clovis points) ซึ่งมีรูปร่างคล้ายใบหอก มีร่อง (fluted) และมีขนาดใหญ่ โดยมักยาวเกิน 10 เซนติเมตร 

หัวลูกศรโคลวิส (Clovis points) ไม่เพียงใช้เป็นปลายหอกเท่านั้น แต่ยังเป็นเครื่องมือตัดด้วย แหล่งค้นพบโคลวิสแห่งแรกที่มีการบันทึกไว้ดีที่สุดอยู่ในนิวเม็กซิโก โดยมีการค้นพบเครื่องมือหินพร้อมกับซากช้างแมมมอธโคลัมเบียในปี 1929 วัฒนธรรมโคลวิสแผ่กระจายไปทั่วอเมริกาเหนือ

การสิ้นสุดของวัฒนธรรมโคลวิสโดยทั่วไปเชื่อว่าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมการย้ายถิ่นฐานตามปกติ และอาจได้รับผลกระทบจากการลดลงของสัตว์ใหญ่ที่พวกเขาเคยล่า 

รวมไปถึงทฤษฎีการสูญพันธุ์ของสัตว์ใหญ่ในยุคน้ำแข็งครั้งสุดท้าย (Late Pleistocene megafauna extinctions) ก็เป็นเรื่องที่ถกเถียงกันเช่นกัน 

แต่ก็มีข้อโต้แย้งว่าอาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ หรือปัจจัยหลายอย่างรวมกัน รวมไปถึงทฤษฎีการหายไปของวัฒนธรรมโคลวิสเป็นผลมาจากการเริ่มต้นของยุค Younger Dryas หรือภูมิอากาศเย็นลงอย่างฉับพลัน ซึ่งยังคงมีข้อโต้แย้งอยู่ในวงการวิชาการ จนกระทั่งงานวิจัยชิ้นล่าสุดนี้

อาวุธที่ถูกพบในช่วงเวลาเดียวกับวัฒนธรรมโคลวิส ที่มาของภาพ Wikipedia

ทำความเข้าใจทฤษฎีผลกระทบ Younger Dryas

ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจก่อนว่าในช่วงเวลาใกล้เคียงกับการสิ้นสุดของวัฒนธรรมโคลวิส โลกได้เผชิญกับเหตุการณ์ที่เรียกว่า Younger Dryas ซึ่งเป็นการที่ภูมิอากาศเย็นลงอย่างฉับพลันและรวดเร็ว หรือราว 12,900-11,700 ปีก่อน มันเกิดขึ้นอย่างกะทันหันภายในไม่กี่สิบปี และกินเวลานานประมาณ 1,200 ปี

ทฤษฎี YDIH คืออะไร ?

ทฤษฎี Younger Dryas (Younger Dryas Impact Hypothesis หรือ YDIH) ถูกเสนอครั้งแรกในปี 2007 โดยทีมวิจัยที่นำโดย ริชาร์ด บี. ไฟร์สโตน (Richard B. Firestone) ซึ่งเป็นนักเคมีนิวเคลียร์ และมีผู้ร่วมเขียนอีก 25 คน รวมถึง อัลเลน เวสต์ (Allen West) และ เจมส์ เคนเนตต์ (James Kennett) นักธรณีวิทยา

โดยทฤษฎีนี้ระบุว่าสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอย่างรุนแรงนี้ ไม่ใช่แค่การเปลี่ยนแปลงกระแสน้ำในมหาสมุทรเท่านั้น แต่มันเกิดจากการระเบิดของดาวหางหรืออุกกาบาตขนาดใหญ่เหนืออเมริกาเหนือ 

การระเบิดหรือการชนนี้จะทำให้เกิดไฟป่าครั้งใหญ่ ปล่อยฝุ่นและเขม่าควันขึ้นสู่ชั้นบรรยากาศ ทำให้แสงอาทิตย์ส่องถึงพื้นโลกน้อยลง ส่งผลให้เกิดการเย็นตัวลงอย่างรวดเร็ว ทำลายสัตว์ขนาดใหญ่ และกระทบกระเทือนวัฒนธรรมมนุษย์ เช่น วัฒนธรรมโคลวิสที่หายไปในช่วงเวลาเดียวกัน

ผู้สนับสนุนทฤษฎี YDIH ได้นำเสนอหลักฐานหลายอย่าง เช่น นาโนไดมอนด์ รูปแบบคาร์บอนที่เปลี่ยนรูปจากแรงกระแทกความร้อนสูง 

สเฟียรูลและอนุภาคแม่เหล็ก ซึ่งมีลักษณะเป็นเม็ดกลมจิ๋วจากโลหะหลอมละลาย รวมไปถึง ความผิดปกติของอิริเดียมและแพลตินัม ซึ่งเป็นธาตุหายากที่พบมากผิดปกติในชั้นดินอายุประมาณ 12,800 ปี และ "แบล็กแมท" หรือ ชั้นดินสีเข้มที่เกิดจากไฟป่ามหาศาล

อย่างไรก็ตาม ทฤษฎี YDIH ยังไม่ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในวงการวิทยาศาสตร์ นักวิจารณ์โต้แย้งว่าหลักฐานบางอย่างตรวจซ้ำได้ยากหรือไม่พบโดยทีมวิจัยอื่น 

โดยเฉพาะ "แบล็กแมท" อาจเกิดจากกระบวนการทางธรรมชาติอื่น ๆ และการลดลงของสัตว์ใหญ่อาจเกิดจากการล่าของมนุษย์ ร่วมกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ 

และที่สำคัญที่สุดคือ ยังไม่มีการค้นพบหลุมอุกกาบาตขนาดใหญ่ที่ชัดเจน ที่ตรงกับช่วงเวลาดังกล่าว ทำให้ทฤษฎี YDIH ถูกมองว่าเป็น "ทฤษฎีชายขอบ" (fringe hypothesis) ที่น่าสนใจ แต่ยังไม่มีหลักฐานพิสูจน์ได้ชัดเจน

หลักฐานใหม่ควอตซ์ที่ถูกกระแทก (Shocked Quartz) ณ แหล่งโบราณคดีโคลวิส

การค้นพบใหม่ล่าสุดที่ตีพิมพ์ในวารสาร PLOS One นำโดย James Kennett ศาสตราจารย์กิตติคุณด้านธรณีศาสตร์จากมหาวิทยาลัย UC Santa Barbara ซึ่งช่วยสนับสนุนทฤษฎี YDIH เป็นอย่างมาก

งานวิจัยนี้อาศัยการค้นพบ ควอตซ์ที่ถูกกระแทก (Shocked Quartz) ในชั้นตะกอนที่มีอายุตรงกับช่วงเริ่มต้นของ Younger Dryas หรือประมาณ 12,800 ปี ใกล้แหล่งโบราณคดีโคลวิส ที่มีชื่อเสียง 3 แห่ง ในสหรัฐอเมริกา ได้แก่ 

Murray Springs ในรัฐแอริโซนา, Blackwater Draw ในนิวเม็กซิโก ซึ่งเชื่อว่าเป็นแหล่งกำเนิดของวัฒนธรรมโคลวิส และ Arlington Canyon ในหมู่เกาะแชนเนล รัฐแคลิฟอร์เนีย

พื้นที่สำรวจ 3 แห่งในสหรัฐอเมริกา ที่มาของภาพ USGS

ควอตซ์ที่ถูกกระแทก คือ เม็ดทรายที่ถูกเปลี่ยนรูปด้วยแรงดันและความร้อนสูงจัด มันถูกค้นพบครั้งแรกหลังจากการทดสอบอาวุธนิวเคลียร์ใต้ดิน และยังพบในหลุมอุกกาบาตจากการชนของอุกกาบาตด้วย 

นักวิจัยใช้เทคนิคการวิเคราะห์ถึง 10 วิธี รวมถึงการใช้กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน และพบเม็ดควอตซ์ที่มีรอยแตกที่เต็มไปด้วยแก้ว ซึ่งคล้ายกับที่เกิดจากการระเบิดของนิวเคลียร์และพบในหลุมอุกกาบาต 27 แห่ง 

สิ่งสำคัญที่นักวิจัยค้นพบ คือ รอยแตกของควอตซ์ที่เติมด้วยซิลิกาหลอมเหลวนี้ถูกรายงานว่าพบได้เฉพาะในชั้นตะกอนที่มีผลกระทบจากการชนเท่านั้น ต่างจากรอยแตกของควอตซ์ทั่วไปที่พบได้ในชั้นดินที่ไม่เกี่ยวข้องกับการชนของดาวหาง

การค้นพบควอตซ์ที่ถูกกระแทกนี้ยัง เกิดขึ้นพร้อมกับการก่อตัวแบบเข้มข้นสูงสุดของแพลตินัม, แก้วหลอมเหลว (meltglass), เขม่าควัน, และนาโนไดมอนด์ นักวิจัยจึงเชื่อว่ามันเป็นหลักฐานบ่งชี้ถึงเหตุการณ์การชนจากอวกาศ แม้จะไม่มีหลุมอุกกาบาตที่รู้จักก็ตาม

ภาพจำลองการระเบิดของดาวหางบนอากาศ โดยกลุ่มเมฆเศษดาวหางกว้าง 100 เมตร ที่มาของภาพ Kennett et al., PLOS One , 2025

จุดจบของวัฒนธรรมโคลวิสและผลกระทบจากอวกาศ

ทฤษฎี YDIH และข้อมูลหลักฐานใหม่นี้ชี้ว่าเมื่อกลุ่มเศษดาวหางระเบิดเหนือพื้นผิวโลกด้วยพลังงานมหาศาลและที่ระดับความสูงต่ำพอ เศษชิ้นส่วนความเร็วสูงที่ค่อนข้างเล็กอาจพุ่งชนพื้นผิวโลกด้วยแรงดันที่สูงพอจะสร้างความร้อน และแรงกระแทกเชิงกลที่ทำให้เม็ดควอตซ์แตกหัก รวมไปถึงมีซิลิกาหลอมเหลวเข้ามาเติมเต็มรอยแตก

ผลกระทบนี้ทำให้เกิดเหตุการณ์การระเบิดที่รุนแรง ไฟป่าครั้งใหญ่ ควันและเถ้าถ่านที่บดบังท้องฟ้า รวมไปถึงเกิดการเย็นตัวลงอย่างฉับพลัน (Younger Dryas) และนำไปสู่การสูญพันธุ์ของสัตว์ใหญ่ เช่น ช้างแมมมอธ และการล่มสลายของวัฒนธรรมโคลวิส 

หลักฐานสถานที่ค้นพบควอตซ์ที่ถูกกระแทกเหล่านี้เป็นแหล่งโบราณคดีโคลวิสที่มีชื่อเสียง ยิ่งเสริมความเชื่อมโยงระหว่างเหตุการณ์การชนจากอวกาศกับการสิ้นสุดของวัฒนธรรมนี้

แม้ว่าทฤษฎี YDIH จะยังคงเผชิญกับการโต้แย้งและยังไม่ถือเป็นฉันทามติทางวิทยาศาสตร์ แต่การค้นพบควอตซ์ที่ถูกกระแทกด้วยแก้วหลอมเหลวเหล่านี้ ถือเป็นหลักฐานทางกายภาพที่สำคัญที่ช่วยเสริมน้ำหนักให้แก่ทฤษฎีนี้อย่างมาก 

งานวิจัยชิ้นนี้ไม่เพียงแต่ให้ความกระจ่างเกี่ยวกับเหตุการณ์ในอดีตเท่านั้น แต่ยังให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับศักยภาพของผลกระทบจากอวกาศต่อสภาพภูมิอากาศ ระบบนิเวศ และสังคมมนุษย์ในระดับโลกอีกด้วย

ภาพแสดงความสัมพันธ์กันของพื้นที่สำรวจ 3 แห่ง และหลักฐานการค้นพบความไม่ปกติของคาร์บอนกัมมันตรังสี ที่มาของภาพ Kennett et al., PLOS One , 2025